Od dłuższego już czasu, w branży transportowej przedmiotem sporu było prawo zawodowego kierowcy do ryczałtu za nocleg, w sytuacji gdy nocleg przypadał w kabinie samochodu. Praktyka pokazuje, iż duża część ich noclegów przypada właśnie na trasie, w kabinie samochodu. Jednak pracodawcy kwestionowali prawo kierowców do ryczałtu w takiej sytuacji, ponieważ w wielu przypadkach kabiny te są dobrze wyposażone i przystosowane do odbycia noclegu. Pracodawcy argumentowali więc to tym, iż zapewnili pracownikowi bezpłatny nocleg. Rozstrzyganiu spraw tego typu nie ułatwiało niejednolite początkowo orzecznictwo Sądu Najwyższego. Wiele spraw zainicjowanych powództwem kierowców wciąż pozostaje nierozstrzygniętych.

 

Wątpliwości ostatecznie rozwiał Trybunał Konstytucyjny wyrokiem, który zapadł w dniu 24 listopada 2016 roku (sygn. akt K 11/15). Trybunał Konstytucyjny orzekł, że przepisy o podróżach służbowych w administracji nie mogą mieć zastosowania do kierowców jeżdżących w transporcie międzynarodowym. Stwierdzono, iż przepisy te regulują okazjonalne podróże pracowników administracji i są nieadekwatne dla branży transportowej, gdzie kierowcy są permanentnie w drodze. W uzasadnieniu wyroku wskazano, iż kwestie te powinny zostać oddzielnie uregulowane w przepisach dotyczących kierowców, z uwzględnieniem specyfiki tego zawodu. Trybunał Konstytucyjny orzekł, że: 1) art. 21a ustawy z 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców w związku z art. 775 § 2, 3 i 5 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy w związku z § 16 ust. 1, 2 i 4 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 29 stycznia 2013 r. w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej w zakresie, w jakim znajduje zastosowanie do kierowców wykonujących przewozy w transporcie międzynarodowym, jest niezgodny z art. 2 konstytucji, 2) art. 21a ustawy z 16 kwietnia 2004 r. powołanej w punkcie 1 w związku z art. 775 § 2, 3 i 5 ustawy z 26 czerwca 1974 r. powołanej w punkcie 1 w związku z § 9 ust. 1, 2 i 4 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 19 grudnia 2002 r. w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju w zakresie, w jakim znajduje zastosowanie do kierowców wykonujących przewozy w transporcie międzynarodowym, jest niezgodny z art. 2 konstytucji.

 

Skład orzekający podkreślił, iż warunki i specyfika podróży służbowej pracowników administracji (co do zasady niewielka liczba podróży, odbywanie ich zazwyczaj w aglomeracjach miejskich pozwalających na zapewnienie odpowiednich warunków hotelowych), są nieporównywalne z warunkami i specyfiką przebywania w podróży kierowcy w transporcie, zwłaszcza międzynarodowym, która stanowi istotę tego zawodu (miejsca, w których odbywa się nocleg, często sprawiają trudność z zapewnieniem warunków hotelowych). Ostatecznie więc uznano, iż kierowcom zawodowym, zatrudnianym w branży transportowej nie należy się ryczałt, o którym mowa na gruncie przepisów regulujących podróże służbowe pracowników administracji. Regulacje zawarte w art. 775 § 3-5 k.p. w założeniu dotyczą incydentalnych podróży służbowych (tj. takich, które nie stanowią istoty wykonywanej pracy), a zatem także incydentalnie realizowanych przez pracowników uprawnień do świadczeń (oraz związanych z nimi obowiązków pracodawców). W ocenie Trybunału Konstytucyjnego, uregulowanie należności na pokrycie kosztów związanych z wykonywaniem przez kierowców podróży służbowej wymaga stworzenia odrębnych przepisów dla tej grupy pracowników, uwzględniającej specyfikę ich pracy.

 

Dotychczasowe rozwiązania szczególne, które w intencjach projektodawcy nowelizacji z 2010 r. miały tę specyfikę uwzględniać, należy uznać za pozorne - ponieważ sposób ukształtowania należności dla kierowców wynika w dalszym ciągu z ogólnych przepisów kodeksowych. Zapadłe orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego to wielka ulga dla pracodawców, którzy pozywani byli przez swoich pracowników, a szczególnie dla tych, którzy na mocy zapadłych w ich sprawach wyroków zmuszeni byli już do wypłaty ryczałtów. W niektórych przypadkach sądy zasądzały od firm transportowych kwoty przekraczające nawet 100 tys. zł. Obecnie jednak, na skutek wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 listopada 2016 roku, zgodnie z art. 407 Kodeksu postępowania cywilnego, właściciele firm transportowych będą mieli trzy miesiące od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego na wznowienie postępowania, które zakończyło się dla nich wydaniem niekorzystnego wyroku.