1. Czym jest prokura ? Prokura to szczególny typ pełnomocnictwa, które może zostać udzielone tylko przez przedsiębiorcę podlegającego obowiązkowi wpisu do rejestru. Istota prokury uregulowana została w art. 109 1 – 109 8 Kodeksu cywilnego, natomiast zasady powoływania i odwoływania – w odpowiednich przepisach kodeksu spółek handlowych. To szczególne pełnomocnictwo obejmuje umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych, jakie są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Natomiast do zbycia przedsiębiorstwa, do dokonania czynności prawnej, na podstawie której następuje oddanie go do czasowego korzystania, oraz do zbywania i obciążania nieruchomości jest wymagane pełnomocnictwo do poszczególnej czynności (art. 1093 KC). Prokura powinna być pod rygorem nieważności udzielona na piśmie. Przepisu art. 99 § 1 KC nie stosuje się. Prokurentem może być wyłącznie osoba fizyczna mająca pełną zdolność do czynności prawnych. Przepis eliminuje osoby prawne jako prokurentów, a jest to jest uzasadniane szerokim zakresem umocowania prokurenta oraz przesłanką szczególnego zaufania jako podstawy wyboru dokonywanego przez mocodawcę. Zaufaniem można bowiem obdarzyć jedynie konkretną osobę fizyczną, a nie zmieniających się w czasie organów osoby prawnej. Prokura może być udzielona kilku osobom łącznie (prokura łączna) lub oddzielnie (tzw. prokura samoistna). Szczególnym rodzajem prokury jest prokura oddziałowa. Prokura może być w każdym czasie odwołana. Nieważne są zatem jakiekolwiek postanowienia umowne wyłączające lub ograniczające możliwość odwołania prokury. Prokura wygasa nadto wskutek wykreślenia przedsiębiorcy z rejestru, a także ogłoszenia upadłości, otwarcia likwidacji oraz przekształcenia przedsiębiorcy, jak również ze śmiercią prokurenta. 2. Prokura w spółce z o.o. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jako podmiot podlegający wpisowi do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego bez wątpienia może ustanowić prokurenta, a fakt ten ujawnia się właśnie w Krajowym Rejestrze Sądowym, za pomocą formularzy (KRS – Z3 oraz KRS ZL). Zgłoszenie o udzieleniu prokury powinno określać jej rodzaj, a w przypadku prokury łącznej – także sposób jej wykonywania (art. 1098 § 2 KC). Wpis prokurenta do KRS ma charakter deklaratoryjny. Powołanie prokurenta w spółce z o.o. wymaga zgody wszystkich członków zarządu Oznacza to, że niezależnie od przyjętego w umowie spółki sposobu reprezentacji spółki,, nawet jeżeli każdy członek zarządu jest uprawniony do samodzielnej reprezentacji, decyzja wymaga jednomyślnej zgody całego zarządu. Inaczej rzecz wygląda w przypadku odwołania prokurenta, do czego upoważniony jest każdy z członków zarządu samodzielnie, czyli również niezależnie od przyjętych w spółce zasad reprezentacji. 3. Prokurent a reprezentacja spółki z o.o. Ustanowienie prokury w spółce z o.o. następuje w drodze uchwały zarządu, która określa osobę lub osoby mające uzyskać status prokurenta. Natomiast udzielenie prokury, czyli udzielenie omawianego szczególnego pełnomocnictwa handlowego, następuje w drodze czynności prawnej osoby lub osób mających prawo reprezentacji spółki, tj. członka lub członków zarządu spółki, w zależności od tego, czy mają oni prawo reprezentacji jednoosobowej, czy też reprezentacji łącznej. Jak, wskazano powyżej, w spółce z o.o. zarząd może ustanowić prokurę jednoosobową lub prokurę łączną. W razie ustanowienia prokury łącznej, dla skutecznego dokonania czynności prawnej konieczne jest współdziałanie dwóch (lub więcej) prokurentów łącznych. Nie znaczy to jednak, że muszą oni składać oświadczenia woli jednocześnie, tzn. w tym samym miejscu i czasie. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 04 listopada 1975 r. (II CR 555/75, OSN 1976, Nr 10, poz. 214), współdziałanie prokurentów łącznych nie wymaga jednoczesnego składania przez nich oświadczeń woli; możliwe jest więc bądź jednoczesne, bądź sukcesywne złożenie oświadczenia woli przez każdego prokurenta. Stanowisko to potwierdził Sąd Najwyższy m.in. w wyroku z dnia 26 sierpnia 2009 r. (I CSK 32/09, OSN 2010, Nr B, poz. 56), zgodnie z którym: "nie narusza obowiązku współdziałania dwóch członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością przy składaniu oświadczeń w imieniu spółki (art. 205 § 1 KSH) złożenie oświadczenia przez każdego z członków zarządu w innym czasie". Warto podkreślić, iż w sytuacji, gdy w umowie spółki ustanowiono zarząd wieloosobowy – jak orzekł SA w Krakowie w wyr. z 9.10.2012 r. (I ACA 889/12, Legalis) – stosownie do art. 205 § 3 KSH, nie ogranicza to uprawnień prokurenta samoistnego. Ustanowiony w art. 205 § 1 KSH, bądź też w analogicznych rozwiązaniach wynikających z umowy spółki, mechanizm kontrolny dotyczy bowiem członków zarządu, a nie prokurentów. Z tej przyczyny, jeżeli ustanowiona jest reprezentacja łączna zarządu bądź zarządu z prokurentem, to w każdym przypadku prokurent, który legitymuje się prokurą samoistną, może reprezentować spółkę samodzielnie przy czynnościach objętych jej zakresem. 4. Prokura łączna niewłaściwa. Wiele kontrowersji i wątpliwości wzbudza pojęcie tzw. prokury łącznej niewłaściwej lub mieszanej, polegającej na powołaniu prokurenta z zastrzeżeniem, iż uprawniony do działania jednocześnie z członkiem zarządu spółki. Taką możliwość dopuścił sam Sąd Najwyższy we wcześniejszej uchwale w tym przedmiocie, tj. z dnia 27 kwietnia 2001 roku (sygn. akt III CZP 6/01), której teza brzmi: dopuszczalne jest udzielenie prokury jednej osobie z zastrzeżeniem, że może ona działać tylko łącznie z członkiem zarządu spółki lub wspólnikiem. Brzmienie przepisów, w oparciu o które podejmowano ww. uchwałą, zostało zachowane, a mimo to Sąd Najwyższy diametralnie zmienił zajęte uprzednio stanowisko. W dniu 30 stycznia 2015 roku Sąd Najwyższy wydał uchwałę (sygn. akt III CZP 34/14), w której wskazał, iż prokura łączna z członkiem zarządu jest niedopuszczalna. Jako uzasadnienie takiego stanowiska Sąd Najwyższy wskazał m. in. brak ustanowienia takiego rodzaju prokury w kodeksie cywilnym, który określa tylko trzy rodzaje prokury cywilnej – samoistną, łączną i oddziałową. Ponadto brak jest (mimo wyraźnego zakazu) podstaw do łączenia funkcji prokurenta z członkostwem w zarządzie spółki oraz brak podstaw do udzielenia prokury łącznej tylko jednej osobie, ale przy uzależnieniu skuteczności dokonywanych przez taką osobę w imieniu spółki czynności od oświadczenia woli członka zarządu tej spółki. Jednocześnie Sąd Najwyższy stwierdził, iż, skoro prokura w powyższym kształcie jest niedozwolona, należy jeszcze rozważyć dopuszczenie ustanowienia takiej prokury w drodze analogicznego stosowania art. 205 i 373 KSH. Dotychczasowe ustalenia wskazują, że brak podstaw do stosowania w tym przypadku analogii. To, że ustawodawca dopuścił do tego, aby preferowany przez niego sposób reprezentacji w spółce kapitałowej, czyli reprezentacja łączna mógł polegać także na tym, że oświadczenie składa członek zarządu i prokurent, nie jest sytuacją zbliżoną do prokury niewłaściwej, rozumianej jako możliwość udzielenia przez zarząd prokury jednej osobie i uzależnienia skuteczności reprezentacji spółki przez prokurenta od oświadczenia woli członka zarządu. Tylko pozornie występuje tu ta sama sytuacja; oświadczenie woli w imieniu spółki składają członek zarządu i prokurent. W sytuacji określonej w art. 205 i 373 KSH taka możliwość jest jednak przewidziana w ustawie. Jest to więc zgodne z naczelną zasadą określającą działanie osób prawnych wyrażoną w art. 38 k.c. Jeżeli natomiast obowiązek współdziałania członka zarządu i prokurenta wynika z jednostronnego oświadczenia woli o ustanowieniu prokury pozostaje to w oczywistej sprzeczności z zasadą działania spółki jako osoby prawnej wyrażoną w art. 38 k.c. Możliwość dopuszczenia prokury łącznej mieszanej, czyli takiej w której oświadczenie woli za spółkę składa jeden prokurent i jeden członek zarządu może de lege lata wynikać tylko z umowy spółki lub z statutu. Za dopuszczalne na mocy art. 38 KC, należy uznać określenie w umowie (statucie) spółki takiego sposób reprezentacji spółki, że oświadczenie woli w imieniu spółki może złożyć jeden z prokurentów łącznych i członek zarządu. Tylko taka prokura łączna mieszana jest dopuszczalna na tle przepisów kodeksu cywilnego i kodeksu spółek handlowych. O sposobie reprezentacji spółki może bowiem decydować ustawa lub oparty na niej statut (umowa spółki), a nie oświadczenie woli członków zarządu spółki. Zarząd, reprezentując spółkę, może działać tylko w zakresie wyznaczonym przez przepis ustawy oraz postanowienia umowy spółki lub statutu, co nie obejmuje uprawnienia do kreowania nowego rodzaju prokury. Ustawodawca dopuszcza tylko prokurę singularną, łączną i oddziałową.PROKURENT W SPÓŁCE Z O.O. 1. Czym jest prokura ? Prokura to szczególny typ pełnomocnictwa, które może zostać udzielone tylko przez przedsiębiorcę podlegającego obowiązkowi wpisu do rejestru. Istota prokury uregulowana została w art. 109 1 – 109 8 Kodeksu cywilnego, natomiast zasady powoływania i odwoływania – w odpowiednich przepisach kodeksu spółek handlowych. To szczególne pełnomocnictwo obejmuje umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych, jakie są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Natomiast do zbycia przedsiębiorstwa, do dokonania czynności prawnej, na podstawie której następuje oddanie go do czasowego korzystania, oraz do zbywania i obciążania nieruchomości jest wymagane pełnomocnictwo do poszczególnej czynności (art. 1093 KC). Prokura powinna być pod rygorem nieważności udzielona na piśmie. Przepisu art. 99 § 1 KC nie stosuje się. Prokurentem może być wyłącznie osoba fizyczna mająca pełną zdolność do czynności prawnych. Przepis eliminuje osoby prawne jako prokurentów, a jest to jest uzasadniane szerokim zakresem umocowania prokurenta oraz przesłanką szczególnego zaufania jako podstawy wyboru dokonywanego przez mocodawcę. Zaufaniem można bowiem obdarzyć jedynie konkretną osobę fizyczną, a nie zmieniających się w czasie organów osoby prawnej. Prokura może być udzielona kilku osobom łącznie (prokura łączna) lub oddzielnie (tzw. prokura samoistna). Szczególnym rodzajem prokury jest prokura oddziałowa. Prokura może być w każdym czasie odwołana. Nieważne są zatem jakiekolwiek postanowienia umowne wyłączające lub ograniczające możliwość odwołania prokury. Prokura wygasa nadto wskutek wykreślenia przedsiębiorcy z rejestru, a także ogłoszenia upadłości, otwarcia likwidacji oraz przekształcenia przedsiębiorcy, jak również ze śmiercią prokurenta. 2. Prokura w spółce z o.o. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jako podmiot podlegający wpisowi do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego bez wątpienia może ustanowić prokurenta, a fakt ten ujawnia się właśnie w Krajowym Rejestrze Sądowym, za pomocą formularzy (KRS – Z3 oraz KRS ZL). Zgłoszenie o udzieleniu prokury powinno określać jej rodzaj, a w przypadku prokury łącznej – także sposób jej wykonywania (art. 1098 § 2 KC). Wpis prokurenta do KRS ma charakter deklaratoryjny. Powołanie prokurenta w spółce z o.o. wymaga zgody wszystkich członków zarządu. Oznacza to, że niezależnie od przyjętego w umowie spółki sposobu reprezentacji spółki,, nawet jeżeli każdy członek zarządu jest uprawniony do samodzielnej reprezentacji, decyzja wymaga jednomyślnej zgody całego zarządu. Inaczej rzecz wygląda w przypadku odwołania prokurenta, do czego upoważniony jest każdy z członków zarządu samodzielnie, czyli również niezależnie od przyjętych w spółce zasad reprezentacji. 3. Prokurent a reprezentacja spółki z o.o. Ustanowienie prokury w spółce z o.o. następuje w drodze uchwały zarządu, która określa osobę lub osoby mające uzyskać status prokurenta. Natomiast udzielenie prokury, czyli udzielenie omawianego szczególnego pełnomocnictwa handlowego, następuje w drodze czynności prawnej osoby lub osób mających prawo reprezentacji spółki, tj. członka lub członków zarządu spółki, w zależności od tego, czy mają oni prawo reprezentacji jednoosobowej, czy też reprezentacji łącznej. Jak, wskazano powyżej, w spółce z o.o. zarząd może ustanowić prokurę jednoosobową lub prokurę łączną. W razie ustanowienia prokury łącznej, dla skutecznego dokonania czynności prawnej konieczne jest współdziałanie dwóch (lub więcej) prokurentów łącznych. Nie znaczy to jednak, że muszą oni składać oświadczenia woli jednocześnie, tzn. w tym samym miejscu i czasie. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 04 listopada 1975 r. (II CR 555/75, OSN 1976, Nr 10, poz. 214), współdziałanie prokurentów łącznych nie wymaga jednoczesnego składania przez nich oświadczeń woli; możliwe jest więc bądź jednoczesne, bądź sukcesywne złożenie oświadczenia woli przez każdego prokurenta. Stanowisko to potwierdził Sąd Najwyższy m.in. w wyroku z dnia 26 sierpnia 2009 r. (I CSK 32/09, OSN 2010, Nr B, poz. 56), zgodnie z którym: "nie narusza obowiązku współdziałania dwóch członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością przy składaniu oświadczeń w imieniu spółki (art. 205 § 1 KSH) złożenie oświadczenia przez każdego z członków zarządu w innym czasie". Warto podkreślić, iż w sytuacji, gdy w umowie spółki ustanowiono zarząd wieloosobowy – jak orzekł SA w Krakowie w wyr. z 9.10.2012 r. (I ACA 889/12, Legalis) – stosownie do art. 205 § 3 KSH, nie ogranicza to uprawnień prokurenta samoistnego. Ustanowiony w art. 205 § 1 KSH, bądź też w analogicznych rozwiązaniach wynikających z umowy spółki, mechanizm kontrolny dotyczy bowiem członków zarządu, a nie prokurentów. Z tej przyczyny, jeżeli ustanowiona jest reprezentacja łączna zarządu bądź zarządu z prokurentem, to w każdym przypadku prokurent, który legitymuje się prokurą samoistną, może reprezentować spółkę samodzielnie przy czynnościach objętych jej zakresem. 4. Prokura łączna niewłaściwa. Wiele kontrowersji i wątpliwości wzbudza pojęcie tzw. prokury łącznej niewłaściwej lub mieszanej, polegającej na powołaniu prokurenta z zastrzeżeniem, iż uprawniony do działania jednocześnie z członkiem zarządu spółki. Taką możliwość dopuścił sam Sąd Najwyższy we wcześniejszej uchwale w tym przedmiocie, tj. z dnia 27 kwietnia 2001 roku (sygn. akt III CZP 6/01), której teza brzmi: dopuszczalne jest udzielenie prokury jednej osobie z zastrzeżeniem, że może ona działać tylko łącznie z członkiem zarządu spółki lub wspólnikiem. Brzmienie przepisów, w oparciu o które podejmowano ww. uchwałą, zostało zachowane, a mimo to Sąd Najwyższy diametralnie zmienił zajęte uprzednio stanowisko. W dniu 30 stycznia 2015 roku Sąd Najwyższy wydał uchwałę (sygn. akt III CZP 34/14), w której wskazał, iż prokura łączna z członkiem zarządu jest niedopuszczalna. Jako uzasadnienie takiego stanowiska Sąd Najwyższy wskazał m. in. brak ustanowienia takiego rodzaju prokury w kodeksie cywilnym, który określa tylko trzy rodzaje prokury cywilnej – samoistną, łączną i oddziałową. Ponadto brak jest (mimo wyraźnego zakazu) podstaw do łączenia funkcji prokurenta z członkostwem w zarządzie spółki oraz brak podstaw do udzielenia prokury łącznej tylko jednej osobie, ale przy uzależnieniu skuteczności dokonywanych przez taką osobę w imieniu spółki czynności od oświadczenia woli członka zarządu tej spółki. Jednocześnie Sąd Najwyższy stwierdził, iż, skoro prokura w powyższym kształcie jest niedozwolona, należy jeszcze rozważyć dopuszczenie ustanowienia takiej prokury w drodze analogicznego stosowania art. 205 i 373 KSH. Dotychczasowe ustalenia wskazują, że brak podstaw do stosowania w tym przypadku analogii. To, że ustawodawca dopuścił do tego, aby preferowany przez niego sposób reprezentacji w spółce kapitałowej, czyli reprezentacja łączna mógł polegać także na tym, że oświadczenie składa członek zarządu i prokurent, nie jest sytuacją zbliżoną do prokury niewłaściwej, rozumianej jako możliwość udzielenia przez zarząd prokury jednej osobie i uzależnienia skuteczności reprezentacji spółki przez prokurenta od oświadczenia woli członka zarządu. Tylko pozornie występuje tu ta sama sytuacja; oświadczenie woli w imieniu spółki składają członek zarządu i prokurent. W sytuacji określonej w art. 205 i 373 KSH taka możliwość jest jednak przewidziana w ustawie. Jest to więc zgodne z naczelną zasadą określającą działanie osób prawnych wyrażoną w art. 38 k.c. Jeżeli natomiast obowiązek współdziałania członka zarządu i prokurenta wynika z jednostronnego oświadczenia woli o ustanowieniu prokury pozostaje to w oczywistej sprzeczności z zasadą działania spółki jako osoby prawnej wyrażoną w art. 38 k.c. Możliwość dopuszczenia prokury łącznej mieszanej, czyli takiej w której oświadczenie woli za spółkę składa jeden prokurent i jeden członek zarządu może de lege lata wynikać tylko z umowy spółki lub z statutu. Za dopuszczalne na mocy art. 38 KC, należy uznać określenie w umowie (statucie) spółki takiego sposób reprezentacji spółki, że oświadczenie woli w imieniu spółki może złożyć jeden z prokurentów łącznych i członek zarządu. Tylko taka prokura łączna mieszana jest dopuszczalna na tle przepisów kodeksu cywilnego i kodeksu spółek handlowych. O sposobie reprezentacji spółki może bowiem decydować ustawa lub oparty na niej statut (umowa spółki), a nie oświadczenie woli członków zarządu spółki. Zarząd, reprezentując spółkę, może działać tylko w zakresie wyznaczonym przez przepis ustawy oraz postanowienia umowy spółki lub statutu, co nie obejmuje uprawnienia do kreowania nowego rodzaju prokury. Ustawodawca dopuszcza tylko prokurę singularną, łączną i oddziałową.