W ostatnim czasie kilkakrotnie spotkałam się z sytuacją, gdy pierwszym efektem złożonego w sądzie pozwu o zapłatę było otrzymanie przez powoda wezwania do uzupełnienia braków formalnych pozwu poprzez wskazanie imion rodziców i nazwiska panieńskiego matki pozwanego (będącego osobą fizyczną) oraz daty jego urodzenia - z uwagi na brak możliwości ustalenia numeru PESEL strony pozwanej - pod rygorem zawieszenia postępowania. W każdej z tych sytuacji spór sądowy toczył się w sądzie gospodarczym, pomiędzy osobami fizycznymi będącymi przedsiębiorcami, identyfikowalnymi poprzez numer NIP.

Zaobserwowana praktyka niewątpliwie związana jest z brzmieniem przepisu art. 2081, wprowadzonego do Kodeksu postępowania cywilnego ustawą nowelizującą z dnia 10 maja 2013 r. (Dz.U. z 2013 r., poz. 654) i obowiązującego od dnia 07 lipca 2013 r. Powyższy przepis nakłada na sąd obowiązek ustalenia z urzędu numeru PESEL pozwanego będącego osobą fizyczną. Zarazem ustawodawca wprowadził w art. 177 § 1 pkt 6) KPC możliwość zawieszenia przez sąd postępowania z urzędu w razie niewskazania przez powoda danych pozwalających sądowi na poczynienie ustaleń w tym zakresie. Praktyka pokazała, że przepis ten stał się nader często przez sądy wykorzystywany, a strona powodowa - mimo braku jakichkolwiek unormowań w tym zakresie - chcąc uchronić się przed przedłużaniem postępowania, zobowiązana jest albo podawać w pozwie PESEL pozwanego będącego osobą fizyczną, albo wskazywać inne dane (w praktyce trudniejsze do pozyskania) jak imiona rodziców lub data urodzenia pozwanego. Nie sposób przy tym nie zauważyć, że powyższe regulacje nie współgrają z wprowadzonym nieco wcześniej (na mocy Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie określenia brzmienia klauzuli wykonalności z dnia 05 kwietnia 2012 r., Dz. U. z 2012 r., poz. 443) nowym brzmieniem klauzuli wykonalności, uwzględniającej od dnia 03 maja 2012 roku w swej treści numer PESEL lub NIP wierzyciela i dłużnika, będących osobami fizycznymi. Powyższe ma znaczenie zwłaszcza w sporach sądowych prowadzonych pomiędzy przedsiębiorcami, gdy numer NIP kontrahenta znany jest drugiej stronie i - przynajmniej z formalnego punktu widzenia - pozywający przedsiębiorca nie powinien ponosić żadnych negatywnych konsekwencji w razie niewskazania numeru PESEL pozwanego, zarówno na etapie wszczęcia postępowania, jak i na etapie nadawania orzeczeniu klauzuli wykonalności. Analiza przepisów Kodeksu postępowania cywilnego oraz wskazanego powyżej rozporządzenia prowadzi zresztą do wniosku, że żaden z obowiązujących przepisów nie nakłada na powoda obowiązku wskazywania w pozwie takich danych pozwanego, jak PESEL, imiona rodziców czy data urodzenia lub zameldowania, a znając numer NIP przeciwnika procesowego, nie jesteśmy zobowiązani podawać jego numeru PESEL także w treści wniosku o nadanie orzeczeniu klauzuli wykonalności.

Rzeczywistość potrafi jednak zaskoczyć nawet racjonalnego ustawodawcę. Na szczęście w orzecznictwie pojawiły się już rozstrzygnięcia negatywnie odnoszące się do wspomnianej praktyki sądowej. Jako najistotniejszą w tym zakresie należy wskazać uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 26 lutego 2014 r. (sygn. akt III CZP 137/13), zgodnie z którą przed doręczeniem pozwu i rozpoczęciem rozprawy sąd nie może zawiesić postępowania na podstawie art. 177 § 1 pkt 6 KPC na skutek niewskazania przez powoda danych pozwalających na ustalenie numerów, o których mowa w art. 2081 KPC. W powołanym orzeczeniu Sąd Najwyższy doskonale i niezwykle przystępnie wyjaśnił ideę identyfikacji stron procesu i dążenia do jak największej precyzji w tym zakresie, związanych z tym obowiązków procesowych powoda, wskazując jednakże na konieczność elastycznego podejścia sądu orzekającego do normy art. 177 § 1 pkt 6) KPC dopuszczającej zawieszenie postępowania w razie niedostatecznego - z punktu widzenia ciążącego na sądzie obowiązku ustalenia numeru PESEL - oznaczenia strony pozwanej. Trudno nie zgodzić się bowiem ze stwierdzeniem, że zawieszenie postępowania może być w takich sytuacjach rozpatrywane w kategoriach praktyki ograniczającej w pewnym zakresie konstytucyjne prawo do sądu.

W podobnym duchu wypowiedział się Sąd Apelacyjny w Katowicach w postanowieniu z dnia 12 marca 2014 r. (sygn. akt I ACz 110/14), wskazując, że nawet w świetle przepisów wprowadzonych do kodeksu postępowania cywilnego ustawą z dnia 10 maja 2013 r. o zmianie ustawy Kodeks postępowania cywilnego powód nie jest zobowiązany wskazywać w pozwie numerów PESEL pozwanych osób fizycznych.

Na zakończenie pozwolę sobie raz jeszcze odnieść się do wspomnianych na wstępie spraw, z którymi miałam okazję zetknąć się w ramach nabywania praktyki w Kancelarii. Co bowiem najciekawsze, pomimo  takiej a nie innej treści wezwania do uzupełnienia braków formalnych pozwu, w tym zwłaszcza rygoru zawieszenia postępowania - jeszcze przed upływem wyznaczonego na uzupełnienie rzekomych braków terminu i pomimo ich nieuzupełnienia, sąd wydawał nakazy zapłaty zgodnie z żądaniem pozwu. Mimo to, po otrzymaniu wezwania do uzupełnienia braków formalnych o wskazanej powyżej treści, za każdym razem powstaje dylemat: czy prowadzić z sądem polemikę, mając niewątpliwie dobrze uzasadnione argumenty na poparcie swojego stanowiska, czy też - kierując się interesem reprezentowanej przez siebie strony - uczynić wezwaniu zadość, nie narażając się na niepotrzebne przedłużanie postępowania sądowego. Decyzja w każdej sytuacji zależeć będzie przede wszystkim od stanowiska pozywającego klienta - podanie sądowi żądanych informacji na ogół wiązać się bowiem będzie z koniecznością wystąpienia do właściwego organu gminy (lub Centrum Personalizacji Dokumentów MSW, działającego w imieniu Ministra Spraw Wewnętrznych) z wnioskiem o udostępnienie danych jednostkowych z rejestru mieszkańców oraz rejestru PESEL. Koszt udostępnienia takich informacji to 31,00 zł.