Weksel in blaco stanowi jedną z form zabezpieczenia roszczeń pieniężnych w obrocie gospodarczych. Przykłady z codziennej praktyki pokazują, że jego rzeczywista skuteczność w dochodzeniu należności od dłużników jest dyskusyjna (w stosunku do innych form zabezpieczenia), niemniej jednak wciąż pozostaje bardzo popularny zarówno w stosunkach pomiędzy przedsiębiorcami, jak i w czynnościach prawnych z udziałem konsumentów. Niejednokrotnie jednak nieznajomość prawa wekslowego, ale również i jego zawiłość są przyczyną szeregu błędu, do których dochodzi zarówno na etapie sporządzania weksla i deklaracji wekslowej, jego wypełniania oraz interpretacji.

 

Zgodnie z art. 10 ustawy – Prawo wekslowe, weksel in blanco powinien być uzupełniony zgodnie z deklaracją wekslową, która jest szczególnego rodzaju umową (porozumieniem), określającym zasady skorzystania przez wierzyciela z weksla wystawionego przez dłużnika. Jest ona nieodzownym elementem konstrukcji weksla in blanco i stanowi udzielenie posiadaczowi weksla upoważnienia do ostatecznego ukształtowania wierzytelności wekslowej. Jedną z wątpliwości, jakie pojawiają się przy okazji formułowania deklaracji wekslowej jest, czy w porozumieniu wekslowym można skutecznie upoważnić posiadacza weksla do oznaczenia terminu płatności swobodnie, według jego uznania? A idąc dalej, czy sformułowanie „w każdym czasie” jako sposób określenia terminu wypełnienia weksla oznacza, iż jego posiadacz może wypełnić weksel z pominięciem zasad przedawnienia roszczeń wynikających ze stosunku podstawowego?

 

Praktyka pokazała, że wątpliwości te nie mają charakteru czysto teoretycznego, a pokazał to spór sądowym, w którym przez ostatnie 3 lata uczestniczyliśmy, reprezentując interesy pozwanych. W treści wyroku oddalającego powództwo, Sąd Okręgowy we Wrocławiu wskazał m.in. iż „wypełnienie weksla po upływie terminu przedawnienia roszczenia ze stosunku podstawowego jest wypełnieniem weksla niezgodnie z deklaracją wekslową i osoba podpisana na wekslu może podnieść taki zarzut w ramach zarzutów przewidzianych w art. 10 Prawa wekslowego. Tym, samym sformułowanie, że weksel może zostać wypełniony w każdym czasie oznacza, iż beneficjent weksla in blanco może go wypełnić przed upływem terminu przedawnienia roszczeń wynikającego ze stosunku podstawowego".

 

Wskazać należy, iż nowsza judykatura jednoznacznie zmierza w kierunku restrykcyjnym, zapewniającym dalej idącą ochronę dłużnikowi wekslowemu, choćby w porozumieniu upoważnił on posiadacza weksla do dowolnego oznaczenia terminu płatności. Ochrona ta jest jednak konstruowana na różne sposoby: przez odwołanie się do zarzutu uzupełnienia weksla niezgodnie z porozumieniem zrekonstruowanym w drodze odpowiedniej wykładni (art. 10) albo do przedawnienia wekslowego (art. 70). <strong>Stanowisko to opiera się na założeniu, że treścią uprawnienia do uzupełnienia weksla in blanco jest objęte jedynie uzupełnienie weksla przed upływem terminu przedawnienia roszczenia podlegającego zabezpieczeniu, choćby porozumienie nie narzucało w tej mierze żadnych ograniczeń</strong> (tak wprost w wyroku SA w Łodzi z 11 kwietnia 2013 r., I ACa 1364/2012, Lexis.pl nr 5844823; por. jednak także wyrok SA w Katowicach z 10 października 2013 r. I ACa 614/2013, Lexis.pl nr 8085382, w którym stwierdzono: „Wykładnia postanowień deklaracji wekslowej towarzyszącej wystawieniu weksla in blanco wręczonego dla zabezpieczenia określonego roszczenia zazwyczaj prowadzi do wniosku, że treścią upoważnienia jest objęte jedynie uzupełnienie weksla przed upływem terminu przedawnienia roszczenia podlegającego zabezpieczeniu. Odmienne stanowisko musiałoby bowiem prowadzić do trudnego do zaakceptowania poglądu, że posiadacze zabezpieczenia w postaci weksla in blanco uzyskują dodatkową ochronę roszczeń przedawnionych. Takie uprzywilejowanie nie znajduje jednak żadnego uzasadnienia”.

 

Powyższa kwestią rozstrzygał wielokrotnie Sąd Najwyższy, m.in. w wyroku z dnia 14 lutego 2008 roku (II CSK 522/07), w którym stwierdził, że <strong>treścią upoważnienia w deklaracji wekslowej towarzyszącej wystawieniu weksla in blanco, wręczanego dla zabezpieczenia określonego roszczenia, jest objęte uzupełnienie weksla przed upływem terminu przedawnienia roszczenia podlegającego zabezpieczeniu.</strong> Odnosi się to również do przypadków użycia w deklaracji zwrotu przewidującego możliwość wypełnienia weksla w każdym czasie oraz opatrzenia go datą płatności według uznania wierzyciela. SN uznał zatem, że posiadacz weksla nie może go uzupełnić po przedawnieniu się zobowiązania podstawowego, na zabezpieczenie którego wystawiono weksel. Podobnie wypowiadał się SN także w wyroku z 11 sierpnia 2010 r. ( I CSK 616/09 ), stwierdzając, że treścią upoważnienia do uzupełnienia weksla in blanco jest objęte jedynie uzupełnienie weksla przed upływem terminu przedawnienia roszczenia podlegającego zabezpieczeniu. Stanowisko Sądu Najwyższego w powyższym zakresie uznać należy za ugruntowane.